Τρίτη 5 Νοεμβρίου 2019

ΤΑ «ΠΙΣΤΕΥΩ» ΜΑΣ, ΩΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ Δημήτρης Κ. Μπάκας


Προοίμιο
Πιστεύω σημαίνει ότι έχω πίστη, έχω πεποίθηση, είμαι βέβαιος για κάτι. Δηλαδή ουσιαστικά γνωρίζω την αλήθεια, διακρίνω το αληθές από το ψεύτικο, άρα ζω στην πραγματικότητα. Η αστάθεια, όμως, όπως και η λήθη είναι ο κανόνας. Η πραγματικότητα από λεπτό σε λεπτό αλλάζει, είναι πάντα νέα. «Τα πάντα ρεί». Εξάλλου δεν μπορώ να συλλάβω με τις αισθήσεις μου ούτε και με νου μου ακόμη το άπειρο του κόσμου μας και της ζωής.
 Κάθε υλικό πράγμα αλλοιώνεται με το χρόνο, καταστρέφεται και λησμονείται. Υπάρχει, όμως, το πνεύμα, το οποίο αναδύεται από την ύλη και είναι εύθραυστο όπως εκείνη, αλλά είναι ζωντανό ως πνεύμα χάρη στη μνήμη του. Γιατί το πνεύμα είναι μνήμη. Θεωρείται το «παρόν του παρελθόντος». Το πνεύμα που μεριμνά για όσα έχουν συμβεί και μας τα θυμίζει, διαφορετικά το παρελθόν είναι ανίσχυρο και το μέλλον, για το οποίο ενδιαφερόμαστε, χωρίς παρελθόν είναι ανύπαρκτο. Στηριζόμαστε στις μνήμες και χτίζουμε το μέλλον με τα «πιστεύω» μας. Και εάν τα πιστεύω είναι κοντά στην αλήθεια τότε ζούμε πραγματικά. Το παρόν γεφυρώνει το παρελθόν και το μέλλον. Ξεχνάει ο άνθρωπος για να ανανεώνεται, αλλά χωρίς μνήμη και χωρίς πίστη  δεν είναι άνθρωπος. Χάρη στη μνήμη του πνεύματός μας υπάρχουμε και χάρη στη πίστη γινόμαστε άνθρωποι.


Εισαγωγή
Οι αξίες κατανοούνται ευκολότερα, ως  σχέσεις νοητές, μεταξύ ενός υποκειμένου και ενός αντικειμένου. Όταν συμβαίνουν καλύπτουν μια ανθρώπινη ανάγκη, προδιάθεση, ροπή ή επιθυμία. Αναδύονται από τον  συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, αλλά η αξιολόγηση τους και  η ιεράρχησή τους γίνεται  με γνώμονα τον ορθό λόγο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο η αξία της  αλήθειας συνιστά το «φως» της πραγματικότητας, μέσα στο οποίο είναι δυνατή η ζωή. Χωρίς τη γνώση  ο άνθρωπος είναι έωλος. Μόνο με την αλήθεια τακτοποιεί τον εξωτερικό Κόσμο και δεν τον φοβάται.

  Το αγαθό, ως αξία, με την ευρεία έννοια του καλού, είναι ο απαραίτητος όρος της ανθρώπινης συνύπαρξης μέσα σε μια κοινωνία. Ρυθμίζει τις σχέσεις του ατόμου με το ανθρώπινο περιβάλλον.
 Και το κάλλος είναι εκείνο που διευθετεί τον εσωτερικό κόσμο (τον κόσμο των συναισθημάτων και ενστίκτων) της ανθρώπινης ύπαρξης, απόπου  ξεκινά κάθε είδους βούληση για πράξη. Μόνον ένα  κατάλληλα μορφοποιημένο εσωτερικό μας είναι μπορεί να δημιουργήσει θετική ενέργεια και αποπνέει την ωραιότητα.

Ο  όρος  αρετή, στη γενική περίπτωση,  χρησιμοποιείται κυρίως με ηθικό νόημα  και σημαίνει ιδιότητα-ποιότητα του αγαθού ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης ορίζει την αρετή ως « έξη , μια μόνιμη , δηλαδή , διάθεση ( και ικανότητα) τής ψυχής για καλές πράξεις, που συνοδεύεται από την εξάσκηση της καλοσύνης». Προσδιορίζεται  ως «μεσότης» ανάμεσα στις δύο ακρότητες, από τις οποίες η μια είναι έλλειψη  και η άλλη υπερβολή. Η αρετή συνιστά πρακτικά ένα ποιοτικό μέγιστο. Οι αρετές είναι οι «ενσαρκωμένες» στην πράξη αξίες  απαραίτητες για την αρμονική σύνθεση της  προσωπικότητας.  Δεν είναι  τα απλά χαρίσματα, τα προσόντα και ικανότητες, αλλά δυνάμεις που αναδύονται από την υλοποίηση, εν μέτρω, σχετικών αξιών και ωθούν σε πράξεις με γνώμονα το ευρύτερο ηθικό αγαθό.  Δημιουργούνται κυρίως με τη δια βίου συνειδητή άσκηση και την αγωγή.. Από την Αρχαιότητα ήδη έχουν γίνει αποδεκτές  η φρόνηση, το θάρρος( ανδρεία), η σωφροσύνη(εγκράτεια, αυτάρκεια) και η δικαιοσύνη.



Πίστη ( το πιστεύειν)
Η πίστη δεν είναι μια αξία σαν όλες στις άλλες. Συνιστά την αξία, χάρη στην οποία υπάρχουν αξίες και αρετές. Τι θα ήταν η δικαιοσύνη δίχως την πίστη των δικαίων ανθρώπων! Η ελευθερία δίχως την πίστη των ελεύθερων πνευμάτων. Δεν υπάρχει αξία και αρετή δίχως την πίστη στο περιεχόμενο της. Η πίστη είναι η αρετή της μνήμης και μάλιστα τότε η  ίδια η μνήμη καθίσταται αρετή. Ενθυμούμαστε αυτό που πρέπει!!.

Τίνος πράγματος ή ποιου γεγονότος μνήμη; Το θέμα δεν είναι να είναι κάποιος πιστός σε ο,τιδήποτε,  κάτι τέτοιο θα συνιστούσε όχι πίστη ,αλλά λατρεία του παρελθόντος, στενοκεφαλιά, πείσμα, φανατισμό!! Όπως κάθε αρετή, η πίστη αντιπαρατίθεται σε δυο υπερβολές , άκρα. Κείται μεταξύ της παλιμβουλίας  –αστάθειας και του πείσματος και, φυσικά, τα  αρνείται και τα δύο.  Βρίσκεται στη χρυσή τομή, στο σωστό μέτρο. Δεν είναι μετριότητα, αλλά ποιοτική κορυφή. Το θέμα δεν είναι να είναι κανείς λίγο άστατος και λίγο πεισματάρης σε ένα τέλμα  κενής ανεύθυνης  κουβέντας, αλλά να επιδιώκει  στόχο υψηλών προδιαγραφών.  Η πίστη δεν είναι ούτε άστατη ούτε πεισματάρα αλλά πιστή.

 Το αντικείμενο  της πίστης συνιστά  την αξία της. Δεν αλλάζει κανείς  ούτε είναι άπιστος στους φίλους του, εκτός εάν είναι μοχθηρός. Η πίστη  δεν δικαιολογεί τα πάντα! Ο πιστός στο χειρότερο κάνει μεγαλύτερο κακό από το να το απαρνηθεί. Η πίστη στην ανοησία είναι κάτι παραπάνω από ανοησία, είναι έγκλημα. Η πίστη δεν είναι πάντα αξιέπαινη, αλλά εξαρτάται από τις αξίες στις οποίες είναι κάποιος πιστός. Η μνησικακία δεν είναι ασφαλώς αρετή, γιατί παραμένει πιστή στο μίσος. Υπάρχει και η πίστη στα μικρά πράγματα, που συνιστά μικροπρέπεια. Η πίστη είναι  μεγάθυμη και καλή πίστη. Για να καταστεί αρετή πρέπει να έχει ως περιεχόμενο μια αξία. Με άλλα λόγια πίστη στην ευγένεια, στη σωφροσύνη, στη σύνεση, στο θάρρος, πίστη την  ανυστερόβουλη αγάπηΤότε καθίσταται ενάρετη.

 Η πίστη είναι η «αρετή του Ίδιου» μέσα σε ένα κόσμο που όλα διαρκώς αλλάζουν. Και φυσικά δεν υπάρχει το  ίδιο παρά μόνο χάρη στη μνήμη και τη θέληση δηλαδή στην ανθρώπινη προσωπικότητα, η οποία αποπνέει εμπιστοσύνη. Το διαπίστωσε περίφημα  ο Μονταίνιος: «Η βάση της ύπαρξής μου και της ταυτότητάς μου είναι καθαρά ηθική. Ενυπάρχει στην πίστη που ορκίσθηκα στον εαυτό μου. Στην πραγματικότητα δεν είμαι αυτός που ήμουν χτες, δεν είμαι ο ίδιος παρά μόνο επειδή δέχομαι πως είμαι ο ίδιος, γιατί χρεώνομαι ένα συγκεκριμένο παρελθόν ως δικό μου και γιατί προτίθεμαι να αναγνωρίζω και στο μέλλον την παρούσα δέσμευσή μου ως παντοτινά δική μου». Δεν υπάρχει ηθικό υποκείμενο δίχως πίστη, γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχαν καθήκοντα ( ας σκεφτούμε τα σημερινά «είπα…ξείπα!!!»).  Η  πίστη είναι η αρετή της μνήμης και η απιστία το ελάττωμά της. Η αρετή της μνήμης είναι κάτι παραπάνω από τη μνήμη, όπως η πίστη κάτι παραπάνω από την πιστότητα. Η πίστη είναι το αντίθετο της ασυνέπειας , της προδοσίας, της απιστίας.

           
Ρυθμιστικές αξίες και αρετές ( σκέπτεσθαι, συναισθάνεσθαι, πράττειν)


Πίστη στο ορθώς σκέπτεσθαι: Το πρώτο αντικείμενο της πίστης είναι η Αλήθεια η οποία προσεγγίζεται με το ορθώς  σκέπτεσθαι  που απαιτεί, όμως, διαρκή  προσπάθεια για να μπορέσει να αντισταθεί στη λήθη, στην αστάθεια της μόδας, του συμφέροντος, στους εκμαυλισμούς και χυδαιότητες… Ο υγιής τρόπος σκέψης  (νοοτροπίας) μας, άγεται, φέρεται και  διαμορφώνεται καθημερινά από ποικιλώνυμους εχθρικούς για την ανθρωπινότητα παράγοντες.

  Δεν υπάρχει σκέπτεσθαι , χωρίς μνήμη και δίχως πάλη ενάντια στη λήθη. Για  να σκεφτούμε όμως, πρέπει όχι μόνον  να θυμόμαστε  αλλά να θέλουμε να θυμόμαστε. Η βούληση είναι δύναμη για πράξη και αρετή. Δεν είναι απλά ενθύμια οι μνήμες. Είναι ζωντανές δυνάμεις που τις έχουμε και τις πιστεύουμε. Τις πιστεύουμε και τις κρατάμε ως αξίες ,όχι γιατί φοβόμαστε την απόρριψη, αλλά πάνω από όλα γιατί υπηρετούν τη αλήθεια. Εάν οι μνήμες δεν εξυπηρετούν της αλήθεια η πίστη μετατρέπεται σε αρτηριοσκλήρυνση και φανατισμό.

 Το να είμαστε πιστοί στο ορθώς σκέπτεσθαι δεν σημαίνει ότι πρέπει να αρνούμαστε να αλλάξουμε απόψεις (δογματισμός). Σημαίνει ότι αρνούμαστε να αλλάξουμε τις ιδέες δίχως ικανές αιτίες. Έχουμε  το δικαίωμα και  χρέος, μάλιστα, να αλλάζουμε απόψεις   κάτω από νέα επανεξέταση χάριν της αλήθειας και μόνον. Γιατί πάνω από όλα η πίστη στην αλήθεια, μετά στη μνήμη της αλήθειας. Αυτή είναι η  πίστη στο ορθώς σκέπτεσθαι. Το παράδειγμα της επιστήμης που ζει στο παρόν και δεν παύει να ξεχνά τα πρώτα βήματα. Αντίθετα η φιλοσοφία που αναζητά την απόλυτη γνώση δεν σταματά να παρακολουθεί τα πρώτα βήματα. Η επιστήμη προοδεύει και ξεχνά,  η φιλοσοφία στοχάζεται και θυμάται. Η φιλοσοφία είναι μια ύπατη πίστη στη σκέψη της αλήθειας.

Πίστη στο κάλλος: Το κάλλος είναι μία από τις τρεις  ύψιστες αξίες, ισότιμη με την αλήθεια και το αγαθό. Η αξία του κάλλους, στη γενική περίπτωση, επενεργεί στον εσωτερικό μας κόσμο, στο χώρο των συναισθημάτων – συγκινήσεων και  των βιωμάτων μας, κοντολογίς  στο όλο της ζωής μας. Από ίδιο χώρο ξεκινούν και οι κάθε είδους αναδράσεις και αναπτύσσονται οι αντίστοιχες προδιαθέσεις. Εκεί είναι εναποθηκευμένες και οι ορμές του ανθρώπου, όπως και τα ποικίλα πάθη του, αλλά  αναδύονται και οι αντίστοιχες ροπές και επιθυμίες μας.

            Ο χώρος του κάλλους σε σχέση με τους χώρους της αλήθειας και του αγαθού έχει ένα πολύ βολικό χαρακτηριστικό, που οφείλεται στην μεγάλη αοριστία των όσων συμβαίνουν άθελά μας στο χώρο αυτό. Αυτό συνιστά  το ευεργετικό πλεονέκτημα του κάλλους, γιατί προσδίδει  στον άνθρωπο έναν μεγάλο βαθμό ελευθερίας, τον οποίο δεν έχουν οι άλλοι δυο χώροι. Ο ορθός  και ο πρακτικός λόγος έχουν ουσιαστικά  ένα είδος απόλυτου  ρόλου, καθόσον δημιουργούν πάντοτε συνθετικά, οπότε προκαλούνται  ακαμψίες. Το Κάλλος παρέχει  μια μεγαλύτερη ποικιλία επιλογών, άρα δημιουργεί γονιμότητα για  ανάπτυξη πρωτοβουλιών συνύπαρξης των τριών χώρων.


Πίστη  στο αγαθό, (τουτέστιν στην ηθική): Ο Καντ θεωρεί την πίστη καθήκον καθόσον θεωρεί ως υπακοή στο ηθικό νόμο που είναι αχρονικός και πάντα μπροστά μας. Αυτή η πίστη συνιστά πίστη σε ό,τι το καθήκον ορίζει. Η πίστη υπόκειται στον ηθικό νόμο και όχι ο ηθικός νόμος στην πίστη. Προϋπόθεση είναι να υπάρχει ηθικός νόμος καθολικός, πρακτικός Λόγος που άρχει απόλυτα δίχως να λαμβάνει υπόψη του τον χρόνο και τον χώρο.  Δηλαδή λατρεία της λογικής!! Μια ηθική πρέπει βέβαια να  είναι λογική αφού πρέπει να είναι καθολική, ωστόσο καμιά λογική δεν επαρκεί. Δεν απαρνούμαστε τη λογική, χωρίς την οποία  απομακρύνεται η αλήθεια και το πνεύμα δεν επιβιώνει. Δεν πρέπει, όμως, να συγχέουμε τη λογική, που είναι πίστη στο αληθινό, με την ηθική που είναι πίστη στις σταθερές ανθρώπινες αξίες,  που συνυπάρχουν στο ανθρώπινο πνεύμα, ως  ύπατη ποιότητα της ανθρωπινότητάς του. Η λογική και η ηθική εξακολουθούν να είναι διαφορετικές έννοιες. Η ηθική δεν είναι μόνον η αλήθεια αλλά και ολόγραμμα αξιών. Δεν είναι αντικείμενο, απλά γνώσης, αλλά και βούλησης. Δεν απόλυτα άχρονη  αλλά ιστορική. Η ηθική ερείδεται στο παρελθόν, συνιστά εμπειρία ζωής και εάν δεν υπάρχουν θεμέλια ηθικής , τότε έρχεται η πίστη(τα πιστεύω μας)να πάρει τη θέση τους. Με την πίστη υποτασσόμαστε όχι στην στο άχρονο ενός ηθικού νόμου, αλλά στην ιστορική πορεία των αξιών. Πίστη στην ιστορία, στον πολιτισμό , στην ανθρωπινότητα του ανθρώπου.


Σχολιασμός και αποτιμήσεις
Δεν μπορούμε να πάμε ενάντια στη σοφία των προγόνων μας. Ας μη λησμονούμε το «ουκ ήλθον  καταλύσαι, αλλά πληρώσαι…»  του Χριστού. Λόγος Πιστού που ισχύει όχι μόνον στη Θρησκευτική Πίστη, αλλά ολιστικά σε κάθε πίστη και σε κάθε ανθρώπινο πνεύμα. Εν κατακλείδι  και η Θρησκευτική Πίστη είναι Πίστη στην Απόλυτη Αλήθεια( Πανσοφία του Υπάτου Όντος), στο απόλυτο Κάλλος Του και στην απόλυτη Αγαθότητα( Πανάγαθος). Αυτό τον ιδανικό βαθμό του πιστεύειν  ευελπιστούμε, από τον οποίο αναδύονται η μέγιστη Ελπίδα και η Αγάπη( «Ο Θεός  αγάπη εστί»).

 Σε ότι αφορά στο ανθρώπινο επίπεδο οραματιζόμαστε μια πολιτισμική πολιτική, κοινωνική αξία που είναι ενάντια σε κάθε βαρβαρότητα. Βάρβαρος είναι ο άπιστος σε υγιή «πιστεύω» αξιών. Υπόσχεση για καλύτερο μέλλον έξω από δοκιμασμένες αξίες  και αρετές είναι απόλυτα ανασφαλής. Κάθε ηθική, όπως κάθε κουλτούρα και πολιτισμός εκπορεύεται από τις εμπειρίες του παρελθόντος. Η μόνη ηθική είναι η πιστή ηθική.

 Η ψυχή του ανθρώπου, ως συνείδηση ενεργεί κατά βάση προς τις τρεις παραπάνω μεγάλες αξίες, την αλήθεια, το κάλλος και αγαθό. Η συν-κίνηση αυτή της συνείδησης ενεργεί, ως εάν οδηγός της ανθρώπινης προσωπικότητας,  χαράσσεται στο είναι μας και συνιστά το βασικό ίχνος του εαυτού μας που ονομάζουμε χαρακτήρα. Είναι ουσιαστικά η  ταυτότητά μας. Αυτό είναι το αντικείμενο της αγωγής του  ανθρώπου.

Η συνείδηση δομείται  με τη σύνθεση  της γνωστικής λειτουργίας, της  αισθητικής καλλιέργειας και της ηθικής συγκρότησης. Ο ορθός λόγος, ως κύριος συντελεστής της αλήθειας ρυθμίζει τα όρια του συναισθηματικού χώρου και αντίστοιχα καθορίζει και τις επιταγές της ηθικής συγκρότησης. Αντίστοιχα  οι ηθικές απαιτήσεις καθορίζουν τα όρια της χρήσεως των γνωστικών επιτευγμάτων, όπως και τις αντίστοιχες εντάσεις των συναισθηματικών ενεργημάτων. Από την πλευρά του ο κόσμος του θυμικού( συναισθημάτων)  δημιουργεί τα βουλητικά κίνητρα του ατόμου  για είσοδο,   τόσο στο γνωστικό  όσο και τον ηθικό χώρο. Ήτοι ο εαυτός μας ενεργεί ως ενιαίο όλον.

Το κάλλος, ως γενική έννοια του ωραίου, του υπέροχου, του χαριτωμένου, του τραγικού,.. θεωρείται γενικά ως το βασικό ενδόσιμο, ήτοι εκείνο που προκαλεί τη διάθεση να σκεφτούμε και να πράξουμε κάτι, τουτέστιν το έναυσμα, προοίμιο και κίνητρο.
Η πίστη σήμερα θεωρείται «απεγνωσμένη», γιατί ο αγώνας είναι άνισος στην ακαταμάχητη  πλημμυρίδα της λήθης, που κατακλύζει τα πάντα .


Επίλογος
Η πίστη είναι η δύναμη για ζωή. Η Ηθική πρέπει να είναι πιστή. Η ηθική έχει ως ενδόσιμο την ευγένεια που μετέχει στο κάλλος , θεμελιώνεται στην πίστη, και ανέρχεται στην κλίμακα των αρετών και αξιών, ολογραμμικά. Σεβόμαστε τους καλούς τρόπους. Μαθαίνουμε με το παράδειγμα των μεγαλύτερων. Εθιζόμαστε σε καλές πράξεις που επιβάλλονται στα πρώτα βήματα  και εδραιώνονται στην εμπιστοσύνη και την αγάπη. Αγάπη της μητέρας, ο νόμος του πατέρα. Η σωστή ανατροφή κυρίως με το παράδειγμα κι την αμοιβαία αγάπη.

 Η ηθική και  τα πιστεύω μας, δεν είναι κάτι το άψυχο, δεν έχουν  μηχανιστικό χαρακτήρα, αλλά συνιστούν ζωντανές αξίες, οι οποίες ανατροφοδοτούνται διαρκώς με την αλήθεια, το κάλλος και την αγαθότητα και κρυσταλλώνονται στην  ιερότητα της πίστης στον άνθρωπο και το μέλλον του.
Στη βάση όλης της θεμελίωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας  της ηθικής είναι η πίστη, η οποία είναι  το αντίθετο της «ανατροπής των αξιών», που συνεπάγεται τον εκφυλισμό  της πίστης . Οι επιλήσμονες των ιερών παραδόσεων και αξιών επιδιώκουν τη λήθη του παρελθόντος, το οποίο δεν μπορεί να υπερασπιστεί  τον εαυτό του , γι´ αυτό χρειάζεται την ευγνωμοσύνη μας.

Αυτό είναι και το δικό μας απαράγραπτο  καθήκον: Να έχουμε πίστη στο παρελθόν ,  να εμπνεόμαστε και να διδασκόμαστε από αυτό. Τα πιστεύω μας να διατηρούνται πάντοτε ζωντανά και διαρκώς ανανεωμένα, χωρίς  να εκφυλίζονται μέσα στη λήθη και την περιφρόνηση, γιατί το μέλλον μας έχει τις ρίζες του στο παρελθόν μας.
                                                                               Δημήτρης Κ. Μπάκας
                                                                                    Νοέμβριος 2019


Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2019

ΤΟ ΚΑΛΛΟΣ ΩΣ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ Δημήτρης Κ. Μπάκας


Προοίμιο
Λέγεται  ότι οι δημιουργοί σε όλους τους τομείς, έλκονται και  ξεφεύγουν από τη συνήθη φαινομενική πραγματικότητα και εισέρχονται σε ένα δημιουργικό χάος, όπου ανακαλύπτουν μια  «άλλη πραγματικότητα»  μη αισθητή στον κοινό νου και μάς την παρουσιάζουν μέσα από τα πρωτότυπα έργα τους μέσω της Τέχνης. Η Τέχνη δεν περιορίζεται στις καλούμενες Καλές Τέχνες( εικαστικές, μουσική, χορός κλπ. ), αλλά σε όλο το πεδίο από το οποίο αναδύονται νέες ιδέες, σκέψεις και πραγματώνονται  καινούργια δημιουργήματα. Τέχνες είναι και η πολιτική, στρατηγική, τακτική, πολεμική, αισθητική, γραμματική, παιδαγωγική, οικονομική, η μαγειρική, η ηθική …. Aκόμη και η Επιστήμη, όταν φθάνει σε ερευνητικό στάδιο προόδου είναι τέχνη.

 Τέχνη εκ του ρήματος τίκτω, σημαίνει ότι  φέρνουμε στη ζωή κάτι καινούργιο που δεν υπήρχε. Πχ. μια μουσική σύνθεση του Μότσαρτ ή ένας πίνακας ζωγραφικής του Νταβίντσι δεν υπήρχαν αλλά δημιουργήθηκαν και ήδη «ζουν» μαζί μας. Το ίδιο συμβαίνει με μία ανακάλυψη ή καινοτομία στην επιστήμη. Αλλά το ύπατο παράδειγμα δημιουργίας είναι η ανθρώπινη προσωπικότητα, που συνιστά  μοναδικό «έργο» τέχνης  και δημιουργείται από άπειρους παράγοντες που συνιστούν το ανεπανάληπτο φαινόμενο που ονομάζουμε Ζωή!


 Εισαγωγή
Με την Τέχνη το ανθρώπινο πνεύμα έρχεται στο οριακό σημείο σκέψης, γνώσης, συναισθήματος και βούλησης  για πράξη και το ξεπερνά, μάλιστα, κατά τι. Αυτό ακριβώς το σημείο συνιστά τη δημιουργία. Εκεί αναδύεται μια ελάχιστη αλλά κρίσιμη ενέργεια  (ουδός), που μεταβάλλει την πραγματικότητα. Συνήθως αυτό το σημείο βρίσκεται στον  λεγόμενο χρυσό λόγο( χρυσή τομή) όλων των συνιστωσών,  που  είναι, δυστυχώς ή  ευτυχώς, ένας άρρητος αριθμός. Είναι ένα ιδανικό μέτρο, το οποίο  όταν συλλαμβάνεται διαφεύγει και όταν πραγματοποιείται δεν προκαλεί κορεσμό, αλλά όρεξη(άνοιγμα)για το νεότερο. Είναι ο αειφόρος έρωτας για δημιουργία και ζωή. Αυτό τον χρυσό λόγο έχει «ανακαλύψει» και εφαρμόζει η Φύση παντού στην πράξη, εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, γι’ αυτό  τη νιώθουμε τόσο ωραία και τόσο απλή λόγω της  αρμονίας που διαχέεται παντού και αποπνέει το αιώνιο Κάλλος!

Το κάλλος είναι μία από τις τρεις  ύψιστες αξίες, ισότιμη με την αλήθεια και το αγαθό. Σε ότι αφορά, όμως,  τον άνθρωπο ως πρόσωπο και την αυτογνωσία του θα προτείναμε να μη σταθούμε αποκλειστικά στα στενά καθαρά όρια του κάλλους, που  είναι αντικείμενο των καλούμενων Καλών Τεχνών. Σεβόμαστε την  άποψη  ότι   «η τέχνη είναι για την τέχνη» που θεωρεί το κάλλος ως αυτοσκοπό και πολύ ορθά δεν την θέλει να είναι στρατευμένη σε έναν και μόνον σκοπό. Στην περίπτωση αυτή, όμως, μόνον οι καλλιτέχνες, οι κριτικοί της τέχνης και οι ειδικά καλλιεργημένοι άνθρωποι  θα ήταν εκείνοι που μετέχουν στο κάλλος. Για τις ανάγκες της  ολιστικής παιδείας και αγωγής του ατόμου και τη μορφοποίησή του σε πρόσωπο υπεύθυνο και δημιουργικό συντασσόμαστε με την άποψη των πολλών ότι «το κάλλος  ενυπάρχει παντού, ορατό και αόρατο». Θαρρούμε ότι η βασική κατηγορία του κάλλους,  το ωραίο, το βρίσκουμε σε κάθε βήμα της ζωής μας, στη φύση, στα φαινόμενα , στα  πράγματα και στους ανθρώπους, αρκεί να αναπτύξουμε μέσα μας έναν στοιχειώδη κώδικα αναγνώρισής του.

Φυσικά και στην περίπτωση του κάλλους ισχύει ότι και για την αλήθεια και το αγαθό, δηλαδή δεν είναι δυνατόν να το συλλάβουμε στην απόλυτη μορφή του, αλλά βλέπουμε ωραία  πράγματα και καταστάσεις που συνιστούν απλές εκφράσεις του. Νιώθουμε ότι ένα πράγμα είναι ωραίο, αισθανόμαστε  ένα χαμόγελο ως κάτι το ωραίο, μπορούμε να πούμε  ότι ο τάδε είναι ωραίος άνθρωπος. Όμως, το απόλυτο κάλλος δεν ορίζεται, μόνον η ψυχή μας το αναγνωρίζει εάν το συναντήσει και το νιώσει ολιστικά..  Πέραν από την κυρίως έκφρασή του, ως ωραίο, διακρίνεται και ως υπέροχο-υψηλό, ως χαριτωμένο, ως δραματικό-τραγικό και ως κωμικό ακόμη. Κάθε κατηγορία προκαλεί και το αντίστοιχο συναίσθημα, ήτοι το υψηλό προκαλεί δέος, το χαριτωμένο συμπάθεια , το τραγικό λύπη κοκ. Το ωραίο είναι ό,τι ταιριάζει στα μέτρα μας και  μάς προκαλεί ένα συναίσθημα ευεξίας και απόλαυσης που αναζητούμε σχεδόν όλοι μας, γιατί νοιώθουμε ηδονή.

 Η αξία του κάλλους, στη γενική περίπτωση, επενεργεί στον εσωτερικό μας κόσμο, στο χώρο των συναισθημάτων – συγκινήσεων και  των βιωμάτων μας, κοντολογίς  στο όλο της ζωής μας. Όλα τα ερεθίσματα από τον εξωτερικό χώρο και από τους άλλους ανθρώπους καταλήγουν στο δικό μας εσωτερικό χώρο και εκεί βιώνουμε τα ποικίλα ενεργήματα που  γεμίζουν το είναι μας. Από ίδιο χώρο ξεκινούν και οι κάθε είδους αναδράσεις και αναπτύσσονται οι αντίστοιχες προδιαθέσεις. Εκεί είναι εναποθηκευμένες και οι ορμές του ανθρώπου, όπως και τα ποικίλα πάθη του, αλλά  αναδύονται και οι αντίστοιχες ροπές και επιθυμίες μας.

            Η σπουδαιότητα του εσωτερικού μας κόσμου είναι προφανής, γι’ αυτό ο άνθρωπος προσπάθησε και προσπαθεί να τον κατανοήσει με την λογική του ικανότητα.  Ανέπτυξε ειδικές επιστήμες, όπως την ψυχολογία, την νευρολογία κλπ.  Παρέμεινε, όμως, αρκετά μεγάλος χώρος έξω από τον Λόγο, στην αρμοδιότητα της αισθητικής καλλιέργειας, δηλαδή στην καλλιτεχνία και καλαισθησία(γούστο).
Ο χώρος του κάλλους σε σχέση με τους χώρους της αλήθειας και του αγαθού έχει ένα πολύ βολικό χαρακτηριστικό, που οφείλεται στην μεγάλη αοριστία των όσων συμβαίνουν άθελά μας στο χώρο αυτό. Αυτό συνιστά  το ευεργετικό πλεονέκτημα του κάλλους, γιατί προσδίδει  στον άνθρωπο έναν μεγάλο βαθμό ελευθερίας, τον οποίο δεν έχουν οι άλλοι δυο χώροι. Ο ορθός  και ο πρακτικός λόγος έχουν ουσιαστικά  ένα είδος απόλυτου  ρόλου, καθόσον δημιουργούν πάντοτε συνθετικά, οπότε προκαλούνται  ακαμψίες. Το Κάλλος παρέχει  μια μεγαλύτερη ποικιλία επιλογών, άρα δημιουργεί γονιμότητα για  ανάπτυξη πρωτοβουλιών συνύπαρξης των τριών χώρων.

 Στον  χώρο των συναισθημάτων  αναπτύσσονται οι ποικίλες ανάγκες, που απαιτούν να καλυφθούν από αντίστοιχα ερεθίσματα και έτσι δημιουργείται μια έντονη σχέση μεταξύ του εσωτερικού κόσμου μας και των αντικειμένων του έξω κόσμου και των  ανθρώπων. Τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου που ανταποκρίνονται στις εσωτερικές μας ανάγκες συνιστούν τα αγαθά και οι αντίστοιχες σχέσεις των αγαθών με τις ανάγκες μας  αποτελούν τις αξίες  μας.


Σχολιασμός
Ο πλούτος του εσωτερικού μας κόσμου συνιστά την πηγή ενέργειάς μας και αποδιδόταν παλαιότερα( ακόμη και τώρα) στο χώρο της καρδιάς, ενώ επιστημονικά διαβεβαιώνεται ότι αποτελούν όλα ενεργήματα του εγκεφάλου. Ο ανθρώπινος νους λειτουργεί ενιαία, ως όλον. Η ψυχή του ανθρώπου, ως συνείδηση ενεργεί κατά βάση προς τις τρεις παραπάνω μεγάλες αξίες, την αλήθεια, το κάλλος και αγαθό. Η συν-κίνηση αυτή της συνείδησης ενεργεί, ως εάν οδηγός της ανθρώπινης προσωπικότητας,  χαράσσεται στο είναι μας και συνιστά το βασικό ίχνος του εαυτού μας που ονομάζουμε χαρακτήρα. Είναι ουσιαστικά η  ταυτότητά μας. Αυτό είναι το αντικείμενο της αγωγής του  ανθρώπου.

Η συνείδηση δομείται  με τη σύνθεση  της γνωστικής λειτουργίας, της  αισθητικής καλλιέργειας και της ηθικής συγκρότησης. Ο ορθός λόγος, ως κύριος συντελεστής της αλήθειας ρυθμίζει τα όρια του συναισθηματικού χώρου και αντίστοιχα καθορίζει και τις επιταγές της ηθικής συγκρότησης. Αντίστοιχα  οι ηθικές απαιτήσεις καθορίζουν τα όρια της χρήσεως των γνωστικών επιτευγμάτων, όπως και τις αντίστοιχες εντάσεις των συναισθηματικών ενεργημάτων. Από την πλευρά του ο κόσμος του θυμικού( συναισθημάτων)  δημιουργεί τα βουλητικά κίνητρα του ατόμου  για είσοδο,   τόσο στο γνωστικό  όσο και τον ηθικό χώρο. Ήτοι ο εαυτός μας ενεργεί ως ενιαίο όλον.

Τέχνη είναι κάθε ασχολία του ανθρώπου που παράγει κάτι καινούργιο, κάτι που δεν υπήρχε, τουτέστιν εμφιλοχωρεί μια δημιουργία, μια ποίηση. Συνήθως θεωρούνται ως Τέχνες όσες από αισθητικής πλευράς αναζητούν το κάλλος, ως γενική έννοια του ωραίου, του υπέροχου, του χαριτωμένου, του τραγικού…
 Λέγεται ότι μία εικόνα αξίζει περισσότερο από χίλιες λέξεις! Αλλά είναι απόλυτα σωστό ότι πολλές έννοιες δεν είναι δυνατόν να εκφρασθούν με λόγια, γραπτά ή προφορικά ( όπως το κάλλος,  ανθρώπινη αύρα…) ,αλλά η ψυχή όταν τις συναντά τις  αναγνωρίζει αμέσως και αγάλλεται.  Γι’ αυτό το κάλλος θεωρείται γενικά ως το βασικό ενδόσιμο, ήτοι εκείνο που προκαλεί τη διάθεση να σκεφτούμε και να πράξουμε κάτι, τουτέστιν το έναυσμα, προοίμιο και κίνητρο για  να  θελήσουμε να καταβάλουμε  κάθε προσπάθεια, κόπο και κόστος.
Θαρρούμε τόσο η αναζήτηση της αλήθειας, του κάλλους  και του αγαθού, όπως και η κρυστάλλωση των «πιστεύω» μας και πεποιθήσεων προσεγγίζονται καλύτερα με την τέχνη της ολιστικής σύνθεσης των επιμέρους παραγόντων. Όταν κινούμαστε σε γνωστό  «έδαφος» , υπάρχει  μια απλή μίμηση πράξης, ήτοι δεν αναδύεται κάτι νέο, τότε μιλάμε για απλή συντήρηση ή διατήρηση κεκτημένων. Δημιουργία νέου αναδύεται, όταν εγγίζουμε και εισερχόμαστε στο άγνωστο, στο δημιουργικό χάος. Η Τέχνη  μάς παρέχει τις  μεθόδους  προσέγγισης του νέου, του αγνώστου και του απείρου. Ως άπειρο μπορεί να θεωρηθεί  και ο συνδυασμός - συσχέτιση των πραγμάτων και παραγόντων, από τις οποίες αναδύονται καινούργιες γόνιμες συνθήκες.

 Οι σχέσεις μεταξύ των κάθε είδος όντων και πραγμάτων λαμβάνουν μορφές γραμμικές( αίτιο και αιτιατό), οι οποίες είναι οι πλέον προσιτές στον ανθρώπινο νου, αναλογικές ( ως εάν) , οι οποίες   είναι πιο απλουστευτικές και πιο ελαστικές είτε ολογραμμικές , ήτοι το μέρος επηρεάζεται από το όλον και τα λοιπά μέρη, αλλά το όλον έχει επηρεαστεί από τα μέρη του, οι οποίες είναι οι πιο πολύπλοκες και ασαφείς αλλά στη σύγχρονη πολύπλοκη πραγματικότητα είναι οι πιο συνήθεις.
Η προσωπική μας ικανότητα εναρμόνισης(αρμοστικότητα=fitness) με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, συνιστά αρετή και προϋποθέτει την ολιστική καλλιέργεια της νοημοσύνης, της  ευαισθησίας και της ηθικής συγκρότησης.


Βασικές αρχές ( ισχύουν αναλογικά  για   κάθε Τέχνη)
1. Ο απώτερος  σκοπός( μήνυμα, αποστολή), τον έχουμε κατά νουν, ως φάρο οδηγό.
2.  Επιλογή κατάλληλης ποικιλίας συμβόλων και στοιχείων για τη σύνθεση του έργου, ώστε να είναι εφικτή η δημιουργία σχημάτων και μορφών για την πιο γόνιμη έκφραση των νοημάτων και μηνυμάτων.
3.  Ευέλικτο σχέδιο,  ώστε να συντίθενται κατάλληλα οι  αντιθέσεις και οι αναδράσεις των επιμέρους μορφών σε ένα αρμονικό σύνολο. Καλό σχέδιο είναι εκείνο στο οποίο δεν μπορεί να μεταβληθεί το παραμικρό χωρίς να καταστραφεί η εσωτερική ισορροπία.
4.   Τονισμός του κύριου του στοιχείου, που εκφράζει το κεντρικό νόημα, χωρίς να μηδενίζεται η αξία των λοιπών σημείων ενδιαφέροντος, που συμβάλλουν στην προβολή της κύριας προσπάθειας.
5.  Η  ενότητα ως αίσθηση αρμονίας που αποπνέει η όλη σύνθεση.
6.  Τεχνική μέθοδος  επεξεργασίας των στοιχείων  και υλοποίησης του έργου,   ώστε να χρησιμοποιηθούν όλα κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να επιτευχθεί το πιο λυσιτελές εκφραστικό αποτέλεσμα.
 7. Τελικά αποτιμάται η όλη απόδοση σε σχέση με το μήνυμα(σκοπό-αποστολή).

           
Εικαστικό παράδειγμα
 Μπορεί ένα ζωγραφικό έργο να επηρεάσει τον τρόπο σκέπτεσθαι, συναισθάνεσθαι και πράττειν του ανθρώπου; (Το έργο είναι εμπνευσμένο από τη ΣΣΕ).

1.       Σκοπός-μήνυμα: Η μοναδικότητα της ένδοξης πορείας της Πατρίδας μας από την αρχαιότητα έως  σήμερα και οι προοπτικές της να παρασταθεί σε ένα ολόγραμμα.
2.       Σύνθεση: Χρησιμοποιούνται  καθιερωμένα μνημεία-σύμβολα από την ιστορία, όπως:
·         Η Σημαία μας ως  το απόλυτο σύμβολο της Πατρίδας μας.
·         Ο Παρθενώνας , ως σύμβολο του Αθάνατου Ελληνικού Πνεύματος και Πολιτισμού.
·         Ο Ναός της Αγίας Σοφίας ως σύμβολο των «πιστεύω» μας  σε αξίες και οράματα(  Πατρίδα, Θρησκεία, τον Άνθρωπο, τη φιλία, την αγάπη κλπ.),
·          Τα κτήρια της Παλαιάς και Νέας ΣΣΕ ως κύριος χώρος ,ως εάν ναός, ολιστικής Παιδείας και Αγωγής. σύμβολα της σπονδυλικής  στήλης της Πατρίδας μας καθόσον παρέχουν την Αγωγή στελεχών ΕΔ.
·         Οι Ευέλπιδες , ως σύμβολα των στρατευμένων τέκνων και
·          Οι Πολίτες κάθε ηλικίας, οι οποίοι είναι οι τελικοί αποδέκτες των αγαθών που προσφέρει η Ελεύθερη Πατρίδα μας.
3   Σχέδιο: Το σχέδιο στηρίζεται σε πολλαπλές εφαρμογές της χρυσής αναλογίας, ώστε να  επιτυγχάνεται η ευελιξία των  σχέσεων και η απλότητα στη σύνθεση.
4   Τονισμός του σημείου μέγιστου ενδιαφέροντος  η Ελληνική Σημαία, όλες  οι γραμμές από τα λοιπά στοιχεία υψηλού ενδιαφέροντος οδηγούν το βλέμμα μας πάνω στο Σύμβολο της Πατρίδας μας, το οποίο κρατούν με υπερηφάνεια οι Ευέλπιδες.
5    Ολιστική αρμονία της σύνθεσης: Το φως της σοφίας και του πολιτισμού διαχέεται σε όλο τον πίνακα και διασκορπίζει αλλά και συνθέτει, συνάμα,  όλες τις αντιθέσεις του λαού μας. Έτσι αναδύεται ένας υπέροχος ιριδισμός φωτός που αποπνέει αρμονία. Επίσης τα ποικίλα σύμβολα  εναρμονίζονται σε ενότητες, οι οποίες στη συνέχεια δομούν μια σύνθεση που αποπνέει  ζωντανή έκφραση. Κοντολογίς με ματιά είναι δυνατόν να ιδωθούν όλα τα επιμέρους στοιχεία , ώστε η ψυχή μας  να είναι ικανή να κατανοήσει το όλον και να   αναδυθούν   σκέψεις , συναισθήματα και ηθικά φρονήματα.
6  Τεχνική δημιουργίας: Ακολουθείται ένα επαναλαμβανόμενο  πρότυπο « αναλύειν»- «λέχειν» - «τεύχειν»:

·         Αναλύειν με την έννοια ότι ξεχωρίζονται  ευκρινώς και επανεξετάζονται διαρκώς όλα τα στοιχεία, ώστε να είναι εφικτή η επιλογή και η χρησιμοποίηση των πιο κατάλληλων.
·         Λέχειν( εκ του λέχω που σημαίνει επιλέγω και φροντίζω κάποιο   βάζοντας να κατακλισθεί) σημαίνει ότι επιλέγουμε κάτι πολύ προσεκτικά και το τοποθετούμε στην πιο κατάλληλη θέση ώστε να αποδίδει το καλύτερο αποτέλεσμα.
·         Τεύχειν σημαίνει οικοδομώ, διαπλάσσω, διαμορφώνω το όλο ως σύνθεση που θα εκφράσει το μήνυμα που επιδιώκω.
7   Αποτίμηση του αποτελέσματος. Το τελικό μήνυμα, είναι σχετικά εύγλωττο. Αναδύονται  αλήθειες,  στοιχεία κάλλους και ηθικά οράματα όπως:
·         Η σύνθεση του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού, ως ενότητα  μέσα από το φως (σοφίας) της αλήθειας που αναδύεται και από τα δύο τεράστια Παγκόσμια Πνευματικά Μεγέθη.
·         Η ιερότητα της Πατρίδας μας, όπως εκφράζεται με την υποστολή και μεταφορά της σημαίας ( βλέπε δεύτερο πίνακα).
·          Η αυτο-ομοιότητα  του θόλου του Ναού της Αγίας Σοφίας, του Κελύφους που στεγάζει το μεγάλο αμφιθέατρο της ΣΣΕ και του θόλου ου Ναού της ΣΣΕ συμβολίζει την πορεία της αγωγής και ολιστικής παιδείας.
·          Από το βάδισμα και τον  τρόπο παρέλασης των Ευέλπιδων αναδύεται η όλη ζωτικότητα του φρονήματος των Στρατευμένων Παιδιών της Πατρίδας μας.
·          Η νηφαλιότητα και η πραότητα συμβολίζεται με το  «προσκύνημα» των Πολιτών της Ελλάδας.
·          Το κάλλος που ως ενδόσιμο ευφραίνει την ψυχή μας αναδύεται από θεώρηση του πίνακα ως όλον.
·          Τέλος η όλη σύνθεση σε σχήμα του απείρου(   ), ήτοι μια νοητή προπέλα  ή έλικας, ως εάν ελκυστής, που σφηνώνεται στο χαοτικό κενό έχοντας σταθερό σημείο το σύμβολο ιερότητας ( έπαρση και υποστολή Σημαίας) λαμβάνει δύναμη από  τις κινήσεις των στρατευμένων και μη παιδιών της Πατρίδας μας(!).




Επίλογος
Το κάλλος  ως αξία ανήκει στις τρείς θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες και είναι  ομότιμη με την αλήθεια και το αγαθό. Η αλήθεια και το αγαθό συνήθως αυτο-επιβάλλονται ενώ το κάλλος, ως το πλέον ευέλικτο, αμβλύνει τις δυσκολίες γι’ αυτό συνιστά το καλύτερο ενδόσιμο  για σκέψη και δράση. Προκαλεί έντονα  συναισθήματα αλλά εύκολα μπορεί να λάβει χώρα  η εκτροπή του από την αλήθεια και το αγαθό. Τότε, συνήθως, γίνεται εμπορεύσιμο και ως υπερβολή καθίσταται πρόκληση. Άρα το κάλλος για να προαχθεί σε βαθμό αρετής πρέπει  να συνδυάζεται αρμονικά με την αλήθεια και το (ευρύτερο) αγαθό.

Η Τέχνη παίζει τον ρόλο του Θεράποντος σε κάθε βήμα της ζωής μας , ως άτομα  και  κοινωνία, γιατί συνθέτει αρμονικά το απλό με το πολύπλοκο και νοηματοδοτεί τα σύμβολα, από τα οποία αναδύονται άπειρες σκέψεις, συναισθήματα και δυνάμεις για δράση. Δεν μένει αποκλειστικά στην αισθητική τέρψη αλλά προετοιμάζει τον όλο ψυχικό κόσμο μας για αέναη ανακάλυψη μιας άλλης πραγματικότητας πιο αληθινής και πιο γόνιμης για δημιουργία. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα πίνακα ζωγραφικής, με μια μουσική σύνθεση, με ένα ποίημα και ένα περιεκτικό ακόμη σύνθημα, αρκεί τα πρωτότυπα αυτά δημιουργήματα να εμπεριέχουν, οπωσδήποτε τις βασικές αξίες της ζωής, την αλήθεια, το κάλλος και το αγαθό,  ολιστικά κρυσταλλωμένες σε πεποιθήσεις και πιστεύω προσδίδοντας την έννοια της ιερότητας.

 Κοντολογίς, το κάλλος ως αισθητικό ενέργημα καθίσταται αρετή, όταν υπερβεί την αρχική αβίαστη ευεξία  της καρδιάς και  ανέλθει  σε υψηλότερα επίπεδα ολιστικής ψυχικής διάθεσης και ενσωματωθεί  με την αλήθεια και  με το ευρύτερο αγαθό προς όφελος της ανθρώπινης προσωπικότητας και του κοινωνικού συνόλου. Τότε δεν είναι διατεταγμένη σε προσωποπαγείς και  κερδοσκοπικούς σκοπούς, αλλά σε οράματα που βελτιώνουν τον Άνθρωπο ως ανθρώπινο γένος. Τότε  το όραμα της ύπαρξης της Πατρίδας είναι το αγιότερο και αναδύεται το φρόνημα των παιδιών της.
Και τότε προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα  ότι η  Εθνική Άμυνα, τουτέστιν η εξασφάλιση της ύπαρξης της Πατρίδας μας συνιστά πρώτιστο καθήκον ΟΛΩΝ μας, όσων απολαμβάνουμε τα αγαθά τα οποία Εκείνη μάς εξασφαλίζει, γιατί χωρίς την ύπαρξη Της κανένα άλλο  αγαθό  ατομικό ή συλλογικό είναι δυνατόν να υπάρξει.


Ας κρατήσουμε, όθεν,  ζωντανό βαθιά στη ψυχή μας ΤΟ ΟΛΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:
Η ΕΝΔΟΞΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΜΑΣ, ΩΣ ΟΛΟΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΑΚΩΝ ΠΥΛΩΝΩΝ ΤΗΣ, ΟΠΩΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ:
           ΤΟΥ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, ΩΣ ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΗΓΗ  ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ
           ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΘΡΗΣΚΕΥΕΣΘΑΙ , ΩΣ ΥΠΑΤΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ και
           ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΗΣ, ΩΣ ΕΜΜΕΝΕΣ ΕΡΕΙΣΜΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ
                                                                                                 
                                                                              Δημήτριος Κ. Μπάκας
                                                                          Αντιστράτηγος εα (  ΣΣΕ  1966 )
                                                                               27  Σεπτεμβρίου  2019